اثر حذف آبیاری در مراحل رشد گندم بر کارآیی مصرف آب و عملکرد کمی و کیفی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی پژوهش بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی

چکیده

خشکی و کم آبی یکی از مهمترین عوامل محیطی محدود کننده تولید گندم در مناطق خشک و نیمه خشک
می باشد. به منظور تعیین حساسیت گندم به تنش های رطوبتی (قطع آب) در مراحل مختلف رشد و مشخص نمودن حساسترین مرحله آبیاری گندم، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقاتی کهریز ارومیه اجرا شد. فاکتور اول زمان آبیاری و فاکتور دوم مقدار آب آبیاری هر دو در سه سطح بصورت زیر: t1 = انجام آبیاری در مراحل خوشه رفتن، گل دادن و دانه بستن t2 = انجام آبیاری در مراحل گل دادن و دانه بستن t3 = انجام آبیاری در مرحله دانه بستن W1 = آبیاری به مقدار 40% تبخیر از تشتک کلاس A W2 = آبیاری به مقدار 70% تبخیر از تشتک کلاس A W3 = آبیاری به مقدار 100%  تبخیر از تشتک کلاس A به علت عدم وقوع بارندگی در هنگام سبز شدن در پائیز و ساقه رفتن در بهار آبیاری یکنواخت به ترتیب برابر 50 و 80 میلی متر اعمال گردید و از مرحله خوشه رفتن تیمارهای آزمایش مطابق الگوی طرح اعمال شدند که جمع کل آب مصرفی با منظور نمودن آبیاری یکنواخت و بارندگی مؤثر در تعیین کارآئی مصرف آب استفاده گردید. تجزیه و تحلیل آماری بر روی  عملکرد محصول و کارآیی مصرف آب، وزن هزار دانه و درصد پروتئین صورت گرفت و مشخص شد که اثر تمامی عوامل یعنی زمان آبیاری، مقدار آب و اثر متقابل زمان آبیاری و مقدار آب بر روی عملکرد، کارآیی مصرف آب و وزن هزار دانه و درصد پروتئین معنی‌دار هستند همچنین مقایسة میانگین‌ها با استفاده از روش دانکن صورت پذیرفت. این آزمایش نشان داد که حداکثر عملکرد، درصد پروتئین و کارآئی مصرف آب از تیمار W2 t1 به ترتیب با مقدار 59/5 تن در هکتار، 8/11 درصد و 6/1 کیلوگرم بر متر مکعب حاصل شده است. بنابراین انجام آبیاری در سه مرحله خوشه رفتن، گل دادن و دانه بستن با مقدار 70% تبخیر از تشت کلاس A توصیه می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study on the Effect of Water Stress at Different Growth Stages on the Yield and Grain Quality of Wheat

نویسنده [English]

  • Roghie Razavi
Researcher, Agricultural and Natural Resources Research Center of W.Azarbayjan
چکیده [English]

Drought is an important environmental factor which reduces wheat production in arid and semi arid regions. The response of wheat to three levels of water stress at three growth stages, namely, heading, flowering and grain filling was studied under field conditions at Kahriz Station of Uromieh for two years. The experimental design was factorial (complete block) in three replications. Experimental treatments were time and amount of irrigation and included : t1=irrigation at heading , flowering and grain filling stages. t 2= irrigation at flowering and grain filling stages. t 3= irrigation only at grain filling stage. Treatments of water amount were: W1, W2, W3, respectively, 40, 70, and 100% of evaporation from class A pan. The MSTATC software was used for statistical analyses of grain yield  water use efficiency , 1000grain weight, and protein percentage. The main effect of irrigation timing and amount and their interaction showed significant differences for grain yield, water use efficiency, 1000 grain weight and protein percentage. The comparison of means was done by Duncan, s method. The highest significant grain yield, 5.59 t/ha, was obtained with t1 W2 (irrigation at   3 growth stages with water application 70% of class A pan). At all stages of growth, moderate and severe water stress decreased plant height,1000grain weight, grain yield and water use efficiency. Wheat was most sensitive to water stress during the flowering stage. Results suggest that in Kahriz area and similar other locations, when water is scarce or limited, wheat crop should be irrigated at heading and flowering stages with an amount equal to 70% of evaporation from class A pan

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat - Water stress
  • Irrigation stage - Water use efficiency
  • Yield - Grain quality
  1. اسدی، ح . 1378. تعیین ضریب حساسیت گندم به تنش آب (ky) در مراحل مختلف رویشی در منطقه کرج. پایان نامه کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
  2. اکبری مقدم، ح، غ. اعتصام و ح. رستمی. 1381: بررسی قطع آب در مراحل رشد بر عملکرد ارقام گندم هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات- موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. کرج.
  3. عقدایی, م . 1372 .تعیین نیاز آبی و کودی ارقام (عدل و آزادی). گزارش نهایی به شماره 250/7425 . انتشارات مؤسسه تحقیقات خاک و آب.
  4. عنابی میلانی، ا. 1382، گزارش نهایی ارزیابی تأثیر روش های مختلف تعیین برنامه آبیاری روی عملکرد و کارآئی مصرف آب گندم، مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی، 34 ص.
  5. قنبر پوری، م ع وم سپه وند. 1382. تعیین مدیریت مناسب آبیاری. مجموعه مقالات هشتمین کنگره علوم خاک ایران.
  6. مرادمند، ر .1372. بررسی و تعیین نیاز آبی گندم امید در شهر کرد، مرکز تحقیقات کشاورزی چهارمحال و بختیاری.
  7. مصطفوی، م ح . 1377. گزارش نهایی تعیین مناسبترین میزان و زمان آبیاری بر روی ارقام روشن و قدس318/77 مؤسسه تحقیقات خاک و آب. 24 ص.
  8. وزیری، ژ .1379. تعیین مراحل مقاوم به خشکی در گندم با هدف بهینه سازی کم آبیاری. مجله علوم خاک و آب، جلد 12 - شماره10. انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی کرمانشاه.
  9. یزدانی، ا. 1370. تعیین آب مورد نیاز ارقام جدید گندم. گزارش پژوهشی سال 1370 بخش تحقیقات خاک و آب، شماره 70/38. انتشارات مؤسسه تحقیقات خاک و آب ص : 19 – 7 .
  10. Assana . R.o and Rag . 1958. Physiology of plant. No 11, 655.
  11. Bauder. 2003. wheat production Montana state University water quality and irrigation management Web site.
  12. Doorenbos , J and H Kassam. yield response to water, food and water organisation of united Nations No33. p:164 – 170 .
  13. Ficsher , R.A , 1973 ,plant response to climatic factors ,United Nations Educa tional , scientific and cultural organization . P :233.
  14. Hang, A.N. and D.E. Miller, 1983. Wheat development as affected by deficit, high frequency sprinkler irrigation. Agron. J., 75:234-239.
  15. Hsiao, T. C.1973. Plant responses to water stress .Ann. Rev. Plant Physiol. 24:519-570
  16. Keim ,D.L.,and W.E Kronstad..1981. Drought response of winter wheat cultivars grown under field stress condition. Crop .Sci.21: 11-15.
  17. Kramer,P.J.1980. Drought ,stress and the origin of adaptations. In N.C. Turner and P.J. kramer (ed) : P.7-20