اثر پتاسیم در کاهش تنش خشکی در گندم در منطقه داراب فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران

2 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

3 استاد گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

با توجه به این که وقوع پدیدة خشکی در بسیاری از سالها، یکی از عوامل محدود کننده تولید در مناطق کم آب به شمار می رود، ارائه راهکارهای مناسب به زراعی در مقابله با خشکی حائز اهمیت می باشد. بدین منظور بررسی تأثیر مصرف سولفات پتاسیم در مقاومت به خشکی گندم رقم چمران (Triticum aestivum L.) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت کرتهای خرد شده در سه تکرار در سه سال زراعی (80-1377) در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجراء گردید. فاکتور اصلی شامل چهار سطح آبیاری: ادامه آبیاری تا رسیدگی فیزیولوژیکی (به عنوان شاهد)؛ 20% کاهش آب مصرفی نسبت به شاهد (به عنوان تنش خشکی ملایم)؛ 40% کاهش آب مصرفی نسبت به شاهد (به عنوان تنش خشکی متوسط) و 60% کاهش آب مصرفی نسبت به شاهد (به عنوان تنش خشکی شدید) و فاکتور فرعی شامل سه سطح صفر، 100و 200 کیلو گرم کود پتاسیم در هکتار از منبع سولفات پتاسیم بود. نتایج سه سال تحقیق نشان داد که در محیطهای مواجه با تنش خشکی عملکرد کاهش می‌یابد، در حالیکه عملکرد در تیمار شاهد 5821 کیلوگرم در هکتار بود، در تنشهای ملایم، متوسط و شدید عملکرد به ترتیب به 5404، 3927 و 1967 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت ولی با مصرف سولفات پتاسیم از میزان افت عملکرد گندم در محیطهای با تنش خشکی به طور معنی‌داری کاسته شد. به عبارت دیگر در حضور سولفات پتاسیم از کاهش بیشتر عملکرد حتی در تنشهای خشکی شدید نیز تا حدی تخفیف یافت. همچنین نتایج نشان داد میزان کاهش عملکرد دانه با کاهش20% آب مصرفی نسبت به شاهد چندان قابل توجه نبود، در حالی که با افزایش شدت خشکی از 20% به40% و 60% عملکرد دانه به شدت کاهش یافت. مصرف 100 و 200 کیلوگرم پتاسیم در هکتار از منبع سولفات پتاسیم به طور معنی داری عملکرد دانه را نسبت به شاهد به ترتیب 5/9 و 3/16 درصد افزایش داد. افزایش عملکرد دانه در اثر مصرف پتاسیم در واقع نتیجه افزایش اجزای عملکرد دانه (وزن هزار دانه, تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله) بود. در مجموع چنین نتیجه گیری گردید که با مصرف 200 کیلوگرم در هکتار پتاسیم میزان مقاومت به خشکی و عملکرد دانه در محیط‌های کم آب افزایش یافته و تأثیر منفی کمبود رطوبت در افت عملکرد دانه را تا حدی تعدیل ‌نمود. بنابراین مصرف پتاسیم در محیط هایی با سطوح مختلفی از تنش خشکی می تواند به عنوان راهکار عملی به زراعی برای کاهش خسارات ناشی از خشکی و جلوگیری از کاهش عملکرد گندم مد نظر باشد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Potassium in Reducing Drought Stress in Wheat in Darab Region of Fars

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Reza Ramezanpour 1
  • M. Dastfal 2
  • M. J. Malakouti 3
1 Researcher, Agricultural and Natural Resources Research Center, Mazandaran
2 Researcher, Agricultural and Natural Resources Research Center, Fars
3 Professor, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Considering the fact that drought is frequently one of the limiting factors in crop production in dry regions, suitable solutions in overcoming drought is of major importance. For this purpose, an evaluation was made of the effect of potassium sulfate on improving the drought resistance of Chamran wheat variety (Triticum aestivum L.). The experiment was carried out in a completely randomized split plot design in three replications for three growing seasons (1999-02) at Darab Agr. Res. Center. The main factor consisted of four levels of irrigation extracted from the book on water requirement: 1. (the control); 2. Twenty percent less water than used for the control (as a moderate drought stress); 3. Frothy percent less water than used for the control (as medium level drought stress); and 4. Sixty percent less water than used for the control (as a severe drought stress), and the subfactor consisted of three levels of potassium, namely, 0, 100 and 200 kg K2O/ha as potassium sulfate. The three year research showed that the yield decreased under drought conditions. While the yield for the control treatment was measured at 5821 kg/ha, it was reduced to 5404, 3927 and 1967 kg/ha for moderate, medium and severe drought conditions, respectively. However, the rate of yield losses was reduced as a result of the application of potassium sulfate. In other words, with the application of potassium sulfate, yield losses were moderated even under severe drought conditions. The results also showed that the losses in grain yield were negligible as compared with the control even with a 20% reduction in water consumption. However, by decreasing the water consumption levels by 40% and 60%, instead of 20% severe drops in grain yields were observed. The application of 100 and 200 kg K2O/ha of potassium sulfate significantly lowered the grain yields by 9.5 and 16.3%, respectively, as compared with the control. The increases in grain yield seen with potassium applications were caused by the increases in the yield components. It was concluded as a whole that with the application of 200 kg K2O/ha, the level of drought resistance as well as the grain yield improved under drought conditions; the negative effects of moisture deficiency on the losses of grain yields were also moderated to some extent. Therefore, potassium application under various levels of drought stress can offer a practical solution for improving drought resistance as well as preventing yield losses in wheat. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought Stress
  • Water Requirement
  • Potassium Sulfate
  • Wheat Grain Yield
  1. الفتی، م.، م.ج. ملکوتی و م.ر. بلالی. 1379. تعیین حد بحرانی پتاسیم برای محصول گندم در ایران. در: ملکوتی، م.ج. 1379. تغذیه متعادل گندم. انتشارات نشر آموزش کشاورزی. 544 صفحه.
  2. بی نام. 1373. گزارش پژوهشی سال 1373، بخش تحقیقات خاک و آب فارس. انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی فارس. 191 صفحه. شیراز، ایران.
  3. بی نام.1376. بررسی تأثیر سطوح مختلف سولفات پتاسیم بر خواص کمی و کیفی گندم رقم مهدوی. صفحه 46. انتشارات مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج. بخش غلات. 86 صفحه.
  4. ثواقبی، غ. ر.، م. ج. ملکوتی و م.م. اردلان. 1379. برهمکنش پتاسیم و روی بر غلظت و جذب عناصر غذایی در گندم. در: ملکوتی، م. ج. (مؤلف). 1379. تغذیه متعادل گندم. انتشارات نشر آموزش کشاورزی. 544 صفحه.
  5. ثواقبی، غ.، م.ج. ملکوتی. 1379. برهمکنش پتاسیم و روی بر عملکرد و میزان پروتئین دانه گندم. در: ملکوتی، م.ج. (مؤلف). 1379. تغذیه متعادل گندم. انتشارات نشر آموزش کشاورزی. 544 صفحه.
  6. رادمهر، م. 1376. تأثیر تنش گرما بر فیزیولوژی رشد و نمو گندم. انتشارات دانشگاه فردوسی. 201 صفحه. مشهد، ایران.
  7. سالاردینی‌، علی‌ اکبر. 1371. حاصلخیزی‌ خاک‌، چاپ‌ چهارم‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران‌، شماره‌ 1739، تهران‌، ایران‌.
  8. فرشی، ا.، م.ر. شریفی، ر. شهابی فر و م. تولایی. 1376. برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی کشور. انتشارات نشر آموزش کشاورزی.
  9. گلچین، ا. و م.ج. ملکوتی. 1379. بررسی تأثیر کود استارتر و محلول پاشی بر عملکرد و کیفیت گندم آبی در استان های سردسیر کشور. در: ملکوتی، م.ج. (مؤلف). 1379. تغذیه متعادل گندم. نشر آموزش کشاورزی. 544 صفحه. وزارت جهاد کشاورزی، کرج، ایران.
  10. ملکوتی‌، م. ج. و م.‌ همایی‌. 1382. حاصلخیزی‌ خاکهای‌ مناطق‌ خشک‌ «مشکلات‌ و راه‌ حلها»، چاپ دوم با بازنگری کامل، 600 صفحه، انتشارات‌ دانشگاه‌ تربیت‌ مدرس. تهران‌، ایران‌.
  11. Achitov, M. 1961. Review of the literature on the interaction between potash and water in plants. Potash Rev.Sub. 3. Suit 15: 1-150.
  12. Beaton, J.D. and G.S. Sekhon. 1985. Potassium nutrition of wheat and other small grains. PP. 701-798. In: R.D. Munson (ed.). Potassium in agriculture. American Society of Agronomy, Madison, WI.
  13. Hofner, W. 1971. Influence of potassium on water economy. Potash Rev. Sub. 3. Suit 39:1-15.
  14. Kemler, G. 1983. Modern aspects of wheat manuring (2nd ed.) IPI. No. 1. Bern, Switzerland.
  15. Krauss, A. 1999. Balanced fertilizer: the key for sustainable crop production. In: Soil and water research institue. 1999. International symposium fertilization and crop response to potassium, 15-18, May 1999. Tehran.Iran. PP. 60.
  16. Krishnasastry, K.S. 1985. Influence of potassium in proline accumulation under stress. PRII. Research review series No. 2: 39-45.
  17. Saxana, N.P. 1985. The role of potassium in drought tolerance. Potash, Rev. Sub. 16. Suit 102.
  18. Tisdale, S. L., W. L. Nelson, J. D. Beaton, and J. L. Havlin. 1993. Soil fertility and fertilizers, 5th eds. Mc Millan Pub. Co., New York.