بررسی اثر تأخیر در کاشت بر عملکرد کلزا و کارآیی کاربرد نیتروژن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش بخش خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

2 دانشیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و نهال و بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

کاشت کلزا در تناوب با محصولات تابستانه، موجب تأخیر در کاشت، کاهش عملکرد و کاهش درآمد اقتصادی زارعین می­شود. بر اساس تحقیقات انجام شده مناسب­ترین تاریخ کاشت کلزا، از حدود نیمه تا پایان آبان ماه در استان خوزستان توصیه شده است. با هدف بررسی تأثیر تأخیر در کاشت بر عملکرد کلزا و کارآیی نیتروژن، آزمایشی در دو سال زراعی 85-1383 در ایستگاه تحقیقات شاوور در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی بر پایه کرتهای یک­بار خرد شده با چهار تاریخ کاشت (اول) 20/8، (دوم) 30/8 (تاریخ کاشت­های توصیه شده)، 10/9 و 20/9 (تاریخ کاشت­های تاخیری) در کرت­های اصلی و نیتروژن از منبع کوداوره در پنج سطح صفر، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار در کرت­های فرعی با سه تکرار اجراء‌ شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاریخ کاشت و مقدار نیتروژن بر اجزاء عملکرد اثر بسیار معنی­دار داشتند. هم چنین تاریخ کاشت اثر بسیار معنی­دار و مقدار نیتروژن اثر معنی­دار بر کارآیی مصرف نیتروژن داشتند. مقایسه میانگین دو ساله تیمارهای مختلف تاریخ کاشت نشان داد که تأخیر در کاشت از 20/8 به 20/9 سبب کاهش تعداد خورجین در بوته به میزان 6/24 خورجین، دانه در خورجین 1/3 عدد، وزن هزار دانه 43/0 گرم، عملکرد دانه 1085 کیلوگرم، روغن دانه 6/5 درصد و کارآیی نیتروژن 9/6 درصد گردید. مطالعه تأثیر مصرف کود نیتروژن بر عملکرد دانه، تعدادخورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، درصد و عملکرد روغن نشان داد که با افزایش مقدار نیتروژن تفاوت معنی­دار از نظر آماری بین این خصوصیات وجود داشت. اما مقدار کارآیی نیتروژن با افزایش مقدار نیتروژن از 150 به 200 کیلوگرم در هکتار به میزان 2/2 درصد کاهش یافت. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در تاریخ کاشت­های مناسب (آبان) توصیه شده و کاشت تأخیری کلزا (آذر) در شرایط استان خوزستان توصیه نمی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effects of Late Planting on Canola Yield and Nitrogen Use Efficiency

نویسندگان [English]

  • Alireza Jafarnejadi 1
  • A. A. Rahnema 2
1 Assistant Professor of Soil and Water Research Department
2 Assistant Professor of Seed and Plant Department Khuzestan Agricultural research center
چکیده [English]

Canola planted in rotation with summer crops (e.g. corn) would cause sowing delay, yield reduction, and economic income of farmers. Based on previous research, the most suitable sowing date for canola is about 15-30 November. To investigate effects of late planting on canola yield and nitrogen use efficiency (NUE) a study was conducted in randomized complete blocks design in split plots with three replications. The experiment was carried out for 2 years (2004-2006) in Shavoor agricultural research station of Khuzestan Province. Treatments included four sowing dates, 11th Nov, 21st Nov, 1st Dec and 11thDec in the main plots, and five nitrogen levels (0, 50, 100, 150 and 200 kg N ha-1) in the sub plots. Results showed that sowing date and nitrogen levels had significant effects on yield components and nitrogen use efficiency (α<0.01). Delay in sowing date from Nov (11) to Dec (11) reduced 24.6 pods /plant, 3.1 seed/pod  , 0.43gr of thousands seed weights, 1084 kg.ha-1 seed yield, 5.6 % oil seed, and 6.9 % NUE. Increasing nitrogen application rate from 150 to 200 kg N ha-1, increased yield and yield components significantly, but NUE was decreased about 2.2 %. It can be concluded that since normal sowing date (11th Nov- 21st Nov) with 150 kg N ha-1 can produce the highest yield, late planting date is not recommended in Khuzestan Province conditions. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Canola
  • Nitrogen Use Efficiency
  • Late Planting
  1. احمدی، م . ر. و جاویدفر، ف. 1377. تغذیه گیاه روغنی کلزا (ترجمه). شرکت سهامی خاص توسعه کشت دانه های روغنی،194 صفحه.
  2. بنی سعیدی، ع. مدحج، ع.و معتمدی، م. 1388 . بررسی سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته بر روند رشد و خصوصیات کمی و کیفی کلزا در شرایط آب و هوایی خوزستان. اولین همایش ملی دانه­های روغنی. دانشگاه صنعتی اصفهان 5 صفحه.
  3. جرگه. ا. ر. 1382 . تعیین مناسبترین تاریخ کاشت ارقام امید بخش کلزا و مطالعه همبستگی بین عملکرد با اجزاءعملکرد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی دزفول، 158 صفحه.
  4. جعفرنژادی، ع. ر. 1379. بررسی تأثیر منابع و مقادیر کودهای نیتروژنه بر عملکرد دانه و روغن کلزا. گزارش نهایی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، 25 صفحه.
  5. خادمی، ز.، ح . رضایی ، م . ج . ملکوتی و پ مهاجر میلانی . 1379 . تغذیه بهینه کلزا گاهی موثر در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت روغن . نشر آموزش کشاورزی.21 صفحه.
  6. دهشیری، ع. 1378 . زراعت کلزا . انتشارات معاونت وزارت جهادکشاورزی. 64 صفحه.
  7. راهنما، ع. ا. 1381. تعیین مناسبترین تاریخ کاشت ارقام جدید کلزا در شمال خوزستان. گزارش نهایی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، تهران. 32 صفحه.
  8. عجم نوروزی ، ح. 1379. بررسی اثرات تاریخ کاشت و مقادیر مختلف کود نیتروژنه و فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد و درصد روغن رقم طلایه کلزا در گرگان. پایان نامه کارشناسی ارشد.
  9. ملکوتی، م، ج و م، همایی. 1373. حاصلخیزی خاکهای مناطق خشک" مشکلات و راه حل­ها"، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران. 494 صفحه.
  10. Asare, E. and D.H. Scarisbrick,. 1995. Rate of nitrogen and sulfur fertilizers on yield components and seed quality of oil seed rape. Field Crop Research, 44(1) 41– 46.
  11. Grant, A. and L.D. Baily. 1990. Fertility management in canola production. Canadian. J. Plant Sci. 73: 651-670.
  12. Hocking, P.J.1993. Effects of sowing time and plant age on critical nitrogen concentrations in canola (Brassica napus ). Plant Soil,155/156, 337-390.
  13. Hocking, P.J. and M. Stapper, 2001. Effects of sowing time and nitrogen fertilizer on canola and wheat on Indian mustard. Australian Journal of Agriculture Research, (52) 635-644.
  14. Joshi, N. L., P. C. Mali. and A. Sexena. 1998. Effect of nitrogen and sulphur application on yield and fatty acid composition of mustard (Brassica juncea). Oil. J. Agronomy & Crop Science. 180: 59-63.
  15. Mendham, J., P. A.Shipway, and R. K., Scott. 1981. The effects of delayed sowing and weather on growth, development and yield of winter oil seed rape. J. Agric. Sci. Camb. (97) 389- 415
  16. Ozer,H. 2003. Sowing date and nitrogen rate effects on growth, yield and components of two summer rapeseed cultivars, European Journal of Agronomy, 19 (3), 453-463.
  17. Porter, P.M. 1993. Canola response to boron and nitrogen grown on the southeastern coastal plain. J. Plant Nutrition, 16 (12) 2371- 2381.