برآورد شوری نیمرخ خاک بر اثر شوری آب زیرزمینی در دشت آزادگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس تحقیقات آبیاری و زهکشی و دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب دانشگاه شهرکرد، مرکز ملی تحقیقات شوری

2 دکتری خاکشناسی، عضو هیئت علمی مرکز ملی تحقیقات شوری

3 کارشناس ارشد خاکشناسی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

4 کارشناس آبیاری و دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد، مرکز ملی تحقیقات شوری

چکیده

مدیریت نامناسب آب در اراضی تحت کشت دشت آزادگان در غرب استان خوزستان همراه با شیب عمومی ناچیز و ضعیف بودن زهکشی طبیعی منطقه بدلیل واقع شدن این دشت در انتهای حوزه، بر شوری و سطح ایستابی زیرزمینی و همچنین شوری خاک لایه‌های مختلف بالای آن تأثیر گذاشته است. بروز چنین شرایطی می‌تواند منجر به کاهش محصول تولیدی منطقه و نیز زوال تدریجی منابع آب و خاک این دشت در دراز مدت گردد. هدف این تحقیق بررسی و ارزیابی میزان تأثیر شوری آب زیرزمینی بر شوری پروفیل خاک در این دشت است که به کمک نمونه‌برداری‌های زمینی، تجزیه‌های آزمایشگاهی و تفسیر داده‌ها حاصل شده است. بدین منظور در 80 نقطه از دشت آزادگان اقدام به نمونه‌برداری از آب زیرزمینی و همچنین خاک اعماق مختلف (از سطح زمین تا رسیدن به سطح ایستابی) گردید. سپس روابط بین شوری آب زیرزمینی (ECgw) و شوری عصاره اشباع اعماق مختلف خاک (ECe) بررسی و تاثیرات آب زیرزمینی منطقه بر روند شور شدن خاک لایه‌های مختلف به صورت کمّی تحلیل گردید. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که شوری پروفیل خاک تا حد زیادی وابسته به شوری آب زیرزمینی بوده (R2=0.70) و این وابستگی‌ها با افزایش عمق خاک از سطح زمین، افزایش می‌یابد. همچنین می‌توان ارتباط بین شوری عصاره اشباع پروفیل خاک و شوری آب زیرزمینی در دشت آزادگان را بر حسب دسی‌زیمنس بر متر به صورت ECe=0.27ECgw+6.27  تعریف نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Soil Salinity Profile As Affected by Saline Shallow Water Table in Azadegan Plain, Khuzestan

نویسندگان [English]

  • mh rahimian 1
  • M.H. Rahimian 2
  • M.A. Meshkat 2
  • Mohiaddin Goosheh 3
  • Mehdi Shirantafti 4
1 Irrigation and drainage experts, National Salinity Research Center (NSRC), Yazd, Iran
2 Faculty members, National Salinity Research Center (NSRC), Yazd, Iran
3 Faculty member, Soil and Water Research Institute (SWRI), Khuzestan, Iran
4 Irrigation and drainage experts, National Salinity Research Center (NSRC), Yazd, Iran
چکیده [English]

Mismanagement of water in irrigated fields of Dasht-e-Azadegan (DA) in west of Khuzestan province, lower part of Karkheh river basin, with low slope and poor natural drainage, influences ground water table and also salinity of its adjacent soil profile, especially when the groundwater is saline. Such condition can contribute to reduction of crop yield and degradation of soil and water resources gradually in a long term period. The main objective of this study was to investigate and evaluate the salinity of soil profile in saline-waterlogged area of Azadegan plain through field surveys, laboratory measurement, and data interpretation. For this purpose eighty ground water and soil profile samples were collected from DA during August 2007. Samples were analyzed for ECe and, finally, relationships between ground water and soil salinities (ECgw and ECe) of different depth intervals were interpreted. Results of the study indicated that shallow/saline ground water significantly influenced the salinity of adjacent soil layers and the effect increased with increase in soil depth. Additionally, a simple relationship was obtained for ECe vs. ECgw as ECe =0.27ECgw+6.27 (R2=0.70).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shallow Ground Water
  • Azadegan Plain
  • Soil Salinity Profile
  1. ارجمندی، ر. 1378. بررسی علل شور شدن دشت گرمسار. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبیعی کرج. دانشگاه تهران. 93 صفحه.
  2. الیاس آذر، خ. 1381. اصلاح خاک‌های شور و سدیمی (مدیریت خاک و آب)، انتشارات جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی، دانشگاه ارومیه، 330 صفحه.
  3. ترابی، ع. 1380. برسی روند شور شذن آب­های زیرزمینی شمال دشت کاشان. مجله بیابان. جلد چهارم، شماره 2. صفحات 22-1.
  4. قبادیان، ع. 1347. علل شور شدن زمین‌های خوزستان و روش های کنترل آن. دانشگاه جندی شاپور اهواز. ایران.
  5. کلانتری، ن. و علیجانی، ف. 1387. بررسی کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت عباس استان خوزستان. مجلة علوم دانشگاه شهید چمران اهواز. شمارة ب. صفحات 99-84.
  6. مهاب قدس. 1372. مطالعه طرح توسعه کشاورزی دشت آزادگان. طرح آبیاری و زهکشی کرخه. مهندسین مشاور مهاب قدس. تهران.
  7. مهاب قدس. 1373. مطالعات اصلاح خاک دشت آزادگان. طرح آبیاری و زهکشی کرخه. مهندسین مشاور مهاب قدس. تهران.
  8. ولایتی، س. 1381. تأثیر اضافه برداشت آب از چاه­ها در شور شدن آبخوان دشت جنگل تربت حیدریه. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 67. صفحات 106-91.
  9. ولی‌پور، م.، کریمیان اقبال، م.، ملکوتی، م.ج. و خوش‌گفتارمنش، ا.ح. 1386. روند توسعه شوری و تخریب اراضی کشاورزی در منطقه شمس‌آباد استان قم. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال دوازدهم. شماره چهل و ششم. ب. صفحات 691- 683.
  10. Al-Senafy, M., Abraham, J., 2004. Vulnerability of groundwater resources from agricultural activities in Southern Kuwait. Agric. Water Manag. 64: 1-15.
  11. Bhutta, M.N., Alam, M.M., 2005. Prospectives and Limits of Groundwater Use in Pakistan, in: Proceeding of IWMI- ITP- NIH International Workshop on “Creating Synergy between Groundwater Research and Management in South and Southeast Asia”, Roorkee, India.
  12. English, P., Richardson, P., Stauffacher, M., 2002. Groundwater & Salinity Processes in Simmons Creek sub-catchment, Billabong Creek, NSW. Technical Report 24/02, 103 PP.
  13. Hajrasuliha, Sh., 1970. Irrigation and drainage practices in Haft-Tappeh cane suger project, In: 8th Near East, South Asia Regional Irrigation Practices Seminar, Kabul, Afghanistan. Sponsored by United States Agency for International Development. Utah: Utah State University Printing Service. 117-143.
  14. Kijne, J. W., Vander, V. E. J., 1992. Salinity in Punjab watercourse commands and irrigation systems operations. Chap. 8 in Advancements in IIMI’s research, 1989–91, 139–75. Colombo, Sri Lanka: International Irrigation Management Institute.
  15. Siadat, H., Bybordi, M., Malakouti, M. J., 1997. Salt-affected soils of Iran: a country report. A paper presented in the Seminar on the Salt Affected Soils, Cairo, Egypt.