تغییرات شکل‌های مختلف پتاسیم خاک در مراحل مختلف رشد گندم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22092/ijsr.2015.106318

چکیده

تغییرات شکل­های پتاسیم خاک شامل محلول، تبادلی و غیرتبادلی در مراحل مختلف رشد گندم (Triticum aestivum L.) می­تواند در مدیریت این عنصر پرمصرف و آگاهی از چرخه آن در خاک مهم باشد. برای بررسی این امر، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی در یک مزرعه نه هکتاری در سال زراعی 1391-1392 انجام گردید و نمونه­های خاک از اعماق 15-0 و 30-15 سانتیمتری قبل از کشت گندم و در مراحل مختلف رشد آن تا مرحله رسیدن کامل دانه و همچنین نمونه­های گیاهی در مراحل مختلف رشد گندم جمع آوری شد و شکل­های مختلف پتاسیم شامل محلول، تبادلی و غیرتبادلی در خاک و پتاسیم کل در گیاه اندازه­گیری گردید. نتایج نشان داد که پتاسیم محلول خاک سطحی در مراحل اولیه رشد گیاه تا مرحله ساقه روی کاهش شدیدی نشان داد و پس از آن ثابت ماند. اما در خاک زیرسطحی این تغییرات دارای دامنه کمتری بود. کاهش معنی­دار پتاسیم تبادلی خاک سطحی در مراحل ساقه روی و رسیدن کامل دانه اتفاق افتاد؛ اما در خاک زیرسطحی این کاهش در مرحله شیری شدن روی داد. تغییرات پتاسیم غیرتبادلی خاک سطحی در مرحله رسیدن کامل دانه بود در حالیکه افق زیرسطحی تغییرات محسوسی را نشان نداد. مجموع پتاسیم محلول، تبادلی و غیرتبادلی در مراحل رشد گندم از 759 میلی­گرم بر کیلوگرم به 720 و 680 میلی­گرم بر کیلوگرم به ترتیب در مراحل ساقه روی و رسیدن کامل دانه کاهش یافت. به طور کلی کاهش مقدار پتاسیم قابل استخراج به وسیله اسید نیتریک در خاک سطحی بیش از پنج برابر خاک زیرسطحی بود. غلظت پتاسیم در اندام­های هوایی گیاه در مرحله پنجه­زنی افزایش یافته به 8/6 درصد رسید و پس از آن تا مرحله رسیدن کامل دانه کاهش و به 1/1 و 8/0 درصد به ترتیب در بخش رویشی و بذر رسید. به طور کلی نتایج نشان از حداکثر سرعت جذب پتاسیم در مرحله ساقه روی گندم دارد که در مدیریت مصرف کودهای پتاسیم می­تواند به عنوان ابزاری کلیدی در نظر گرفته شود. از طرف دیگر در برآورد میزان پتاسیم قابل استفاده خاک، نقش پتاسیم غیرتبادلی و پتاسیم خاک زیرسطحی نیز باید در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Changes in Different Forms of Soil Potassium at Various Growth Stages of Wheat

چکیده [English]

Changes in soil potassium pools including soluble, exchangeable and non-exchangeable forms at various growth stages of wheat (Triticum aestivum L.) may be important in management of this macronutrient and knowledge of its dynamic process. To study that issue, an experiment was done in a completely randomized design on a 9-ha field during 2012-2013. Soil samples were taken from depths of 0-15 and 15-30 cm before sowing wheat, and at its various growth stages until ripening. Also, at various growth stages, plant samples were collected and different K forms in soil including soluble, exchangeable and non-exchangeable, and total plant K were determined. Results indicated that soluble K in surface soil decreased severely during early growth stages until stem elongation, and thereafter continued constantly. But, changes in subsurface soil were slower. Significant decreases in exchangeable K in surface soil occurred at stem elongation and ripening stages, but this reduction in subsurface soil occurred at grain milk stage. Non-exchangeable K changes in surface soil were observed at ripening stage, while changes in subsurface soil were not significant. Sum of soluble, exchangeable and non-exchangeable decreased from759 mg kg-1 to 720 and 680 mg kg-1 at stem elongation and ripening stages, respectively. Generally, HNO3-extractable K decreased in surface soil five times more than subsurface soil. Potassium concentration in shoots increased at tillering stage and reached 6.8 %, followed by a  decrease to 1.1% and 0.8 % in shoot and seed, respectively, at ripening stage. Generally, results indicated a maximum K uptake by wheat at stem elongation stage that may be considered as a key tool in K fertilizer management. On the other hand, the role of non-exchangeable K and K in subsurface soil may be considered in available K estimation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subsurface soil
  • stem elongation
  • Non-exchangeable K
  • Exchangeable K
  • Soluble K
  1. زاهدی فر، م.، ن.کریمیان، ع.م. رونقی، ج. یثربی و ی. امام. 1390. توزیع فسفر و روی در اندام ها و در مراحل مختلف رشد گندم در مزرعه. نشریه آب و خاک، 25(3): 436-445.
  2. Daroub, S. H., A. Gerakis, J. T. Ritchie, D. K. Friesen and J. Ryan. 2003. Development of a soil-plant phosphorus simulation model for calcareous and weathered tropical soils. Agricultural Systems, 76(3): 1157-1181.
  3. Ercoli, L., L. Lulli, M. Mariotti, A. Masoni and I. Arduini. 2008. Post-anthesis dry matter and nitrogen dynamics in durum wheat as affected by nitrogen supply and soil water availability. European journal of agronomy, 28(2): 138-147.
  4. Gregory, P., D. Crawford and M. McGowan. 1979. Nutrient relations of winter wheat: 1. Accumulation and distribution of Na, K, Ca, Mg, P, S and N. The Journal of Agricultural Science, 93(02): 485-494.
  5. Havlin, J., J. Beaton, S. Tisdale and W. Nelson. 1999. Soil Fertility and Fertilizers. Ed. Pretince Hall, New Jersey,
  6. Helmke, P., D. Sparks, A. Page, R. Loeppert, P. Soltanpour, M. Tabatabai, C. Johnston and M. Sumner. 1996. Lithium, sodium, potassium, rubidium, and cesium. Methods of soil analysis. Part 3-chemical methods., 551-574.
  7. Karlen, D. and D. Whitney. 1980. Dry matter accumulation, mineral concentrations, and nutrient distribution in winter wheat. Agronomy Journal, 72(2): 281-288.
  8. Kuzmina, N. A. 1997. Nitrogen, phosphorus and potassium concentrations and their balance of durum wheat plants during different growth stages. Plant nutrition for sustainable food production and environment, Springer: 97-98.
  9. Najafi-Ghiri, M. (2010). Study of morphological and mineralogical properties and potassium status of soils of Fars province, PhD Thesis, Department of Soil Science, Shiraz University, Iran.
  10. Najafi-Ghiri, M., A. Abtahi and F. Jaberian. 2011. Factors affecting potassium release in calcareous soils of southern Iran. Soil Research, 49(6): 529-537.
  11. Najafi-Ghiri, M., A. Abtahi, F. Jaberian and H. Owliaie. 2010. Relationship between soil potassium forms and mineralogy in highly calcareous soils of southern Iran. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 4(3): 434-441.
  12. Najafi-Ghiri, M., A. Abtahi, H. Owliaie, S. S. Hashemi and H. Koohkan. 2011. Factors Affecting Potassium Pools Distribution in Calcareous Soils of Southern Iran. Arid Land Research and Management, 25(4): 313-327.
  13. Natarajan, S. and A. Renukadevi. 2003. Vertical distribution of forms of potassium in major soil series of Tamil Nadu. Acta agronomica hungarica, 51(3): 339-346.
  14. Rengel, Z. and P. M. Damon. 2008. Crops and genotypes differ in efficiency of potassium uptake and use. Physiologia Plantarum, 133(4): 624-636.
  15. Schulte, R. and M. Herlihy. 2007. Quantifying responses to phosphorus in Irish grasslands: Interactions of soil and fertiliser with yield and P concentration. European journal of agronomy, 26(2): 144-153.
  16. Sparks, D. and P. Huang. 1985. Physical chemistry of soil potassium. Potassium in agriculture, potassiuminagri): 201-276.
  17. ZADOKS, J. C., T. T. CHANG and C. F. KONZAK. 1974. A decimal code for the growth stages of cereals. Weed research, 14(6): 415-421.
  18. Ziadi, N., G. Bélanger, A. N. Cambouris, N. Tremblay, M. C. Nolin and A. Claessens. 2008. Relationship between phosphorus and nitrogen concentrations in spring wheat. Agronomy Journal, 100(1): 80-86.